د د امام مهدی(عج) اړوند د سنیانو عقیدې سرچينه کتل

{{سوال}}
ایا سنیان په امام مهدی(عج) باور لري او د اسلام منجی څوک ګڼي؟
{{پایان سوال}}
په [[اخر زمانه]] کې د نجات ورکوونکي په ظهور باور یوازې [[شیعه]] ګانو پورې محدود نه دی. ټول مسلمانان په دې عقیده دي چې مهدي د [[پیغمبر(ص)]] له نسب او د [[حسین علیه السلام]] له اولادې څخه دی، پرته له دې چې ډیر سنیان د هغه د زیږون تمه په اخره زمانه کې کوي. د [[اهل سنت]] په معتبرو حدیثي سرچینو او مجامعو کې د [[امام مهدي(ع)]] په اړه د ګڼو روایتونو شتون، د اهل سنت د عالمانو په منځ کې د دې روایتونو لوړ اهمیت ښیي. په دې روایتونو کې، د نجات ورکوونکي د نوم او ځانګړتیاوو سربیره، د هغه ځینې نورې ځانګړتیاوې هم ذکر شوي دي. له یوې خوا، د مهدي روایتونه دوامدار دي، او له بلې خوا، ډیرو سني عالمانو د دې روایتونو صحت تایید کړی دی. دا دوه شیان ښیي چې د مهدي(عج) روایتونه د سنیانو له نظره منل شوي دي او دا ادعا چې هغه جعلي دي غیر عادلانه او د  منلو وړ نه ده.

== د امام مهدی (عج) اړوند د حدیثونو راویان ==
ډېرو [[صحابه]] کرامو او تابعینو د [[امام مهدي(ع)]] په اړه روایتونه نقل کړي دي. شیخ عبدالمحسن العباد، چې یو معاصر سني لیکوال او د مدینې پوهنتون استاد دی، د «''عقیدة اهل السنه و الاثر فی المهدی المنتظر''» تر سرلیک لاندې په یوه مفصله مقاله کې د امام مهدي(ع) د احادیثو روایت کوونکو ۲۶ صحابه کرامو نومونه راټول کړي دي: 
* [[علی بن ابی طالب(ع)]]
* [[عثمان بن عفان]]
* [[طلحه بن عبیدالله]]
* [[عبدالرحمن بن عوف]]
* [[حسن بن علی(ع)]]
* [[ام سلمه]]
* [[ام حبیبه]]
* [[عبدالله بن مسعود]]
* [[عبدالله بن عمر]]
* [[عبدالله بن عمرو بن العاص]]
* ابو سعید خدری
* [[جابر بن عبدالله]]
* په تابعینو کې یې:
* [[محمد بن حنفیه]]
* [[قتاده]]
* مخول
* سعید بن جبیر
او نور شامل دی. <ref>علی رضا علی نوری، شناخت حضرت مهدی (عج)، قم، زمزم هدایت، دریم چاپ، ۱۳۸۵ش، مخ ۲۸.</ref>
بل څېړونکی وایی چې ۳۳ صحابو د امام مهدی(عج) په اړه حدیثونه روایت کړی دی. د پورته ذکرشوو نومونو سره، هغه دا هم اضافه کوي:
* طلحه بن عبدالله
* [[عبدالله بن عباس]]
* [[عمار بن یاسر]]
* ثوبان
* قره بن ایاس مزنی
* عبدالله بن حارث
* [[ابوهریره]]
* حذیفه بن یمان
* ابو امامه
* جابر بن ماجہ
* [[نس بن مالک|انس بن مالک]]
* عمران بن حسین.<ref>غلامحسن محرمی، نگرشی تاریخی به حیات امام زمان (عج)، قم، پرتو ولایت، دوهم چاپ، ۱۳۹۲ش، مخ ۴۲.</ref>
په دې توګه، د مهدویت باور د مسلمانانو ترمنځ پراخه منل شوی دی، او ډیرو سترو سنی عالمانو د دې حدیثونو صحت تایید کړی دی. له هغو ځنې:
* ابو داود
* احمد بن حنبل
* ترمذی
* ابن ماجه
* حاکم
* نسائی
* طبرانی
* رویانی
* ابو نعیم اصفهانی
* دیلمی
* بیهقی
* ثعلبی
* هموینی
* مانوی
* ابن مغازلی
* محمد السبّان
* ماوردی
* گنجی شافعی
* سمعانی
* خوارزمی
* شعرانی
* دارقطنی
* ابن صباغ مالکی
* شبلنجی
* محب الدین طبری
* ابن حجر هیتمی
* شیخ منصور علی ناصف
* محمد بن طلحه
* جلال الدین سیوطی
* شیخ سلیمان حنفی
* قرطبی
* بغوی
او نورو چې د مهدی اړوند حدیثونه خپلو کتابونو کې یاد کړی دی.<ref>وګورئ: آیت الله صافی گلپایگانی، نوید امن و امان، تهران، دارالکتب الاسلامیه، مخونه ۹۱–۹۲.</ref>
د دې حدیثونو موضوعات: د امام مهدی (عج) نسل او نسب، د هغه د حکومت طریقه، په نړۍ کې د عدالت د راوستلو رول، د هغه د ظهور دمخه نښې او پیښې.
یو څېړونکی لیکی:
::«دا به ډیره غټه خبره نه وي چې ووایو چې د مسلمانانو ترمنځ هیڅ ستر محدث نیشته مګر دا چې د آخرالزمان د امام مهدی (عج) د ظهور اړوند حدیثونه یې روایت کړي نه وي.».<ref>سید ثامر هاشم العمیدی، در انتظار ققنوس، ژباړه: مهدی علیزاده، قم، مؤسسه امام خمینی، لومړی چاپ، ۱۳۷۹ش، مخ ۶۶.</ref>

== سني عالمان او د مهدی(عج) د حدیثونو تایید ==
د امام مهدی(عج) اړوند حدیثونو صحت د سنیانو د ډیرو سترو عالمانو له خوا تایید شوی دی. د م. العامدی په یوه پراخه څېړنه کې، هغه علماء چې په ښکاره ډول د دې حدیثونو صحت منلی، شمېر یې له ۶۰ څخه زیات دی. دلته یوازې له هغو عالمانو څخه د ځینو نومونه ذکر کوو:
* امام ترمذی (وفات ۲۷۹ هـ): هغه د مهدی اړوند [[حدیثونه حسن]] (ښه) او [[حدیثونه صحیح|صحیح]] (معتبر) ګڼلی دی.
* حافظ ابو جعفر عقیلی (وفات ۳۲۲ هـ)
* حاکم نیشاپوری (وفات ۴۰۵ هـ)
* امام بیهقی (وفات ۴۵۸ هـ)
* امام بغوی (وفات ۵۱۰ هـ)
* قرطبی مالکی (وفات ۶۷۱ هـ)
* ابن تیمیه (وفات ۷۲۸ هـ): هغه لیکلی، "هغه حدیثونه چې علامه حلی د مهدی د ظهور ثابتولو لپاره کاروی، معتبر دی."
* حافظ ذهبی (وفات ۷۴۸ هـ)
* حافظ ابن قیم (وفات ۷۵۱ هـ)
* تفتازانی (وفات ۷۹۳ هـ)
* نور الدین هیثمی (وفات ۸۰۷ هـ)
* سیوطی (وفات ۹۱۱ هـ)
* شوکانی (وفات ۱۲۵۰ هـ).<ref>در انتظار ققنوس، مخونه ۷۲–۷۶.</ref>
حیرانوونکی خبره دا ده چې ځینې معاصر سنی علماء لکه شیخ عبدالعزیز بن باز هم د مهدی اړوند حدیثونه منلی دی. د خسروشاهی په راپور، [[شیخ بن باز]] د مهدی(عج) په اړه وایی:
::"زه ډیر داسې حدیثونه پیژنم. په دې کې، لکه څنګه چې شوکانی، ابن قیم او نورو ویلې، صحیح، حسن، ضعیف خو تایید شوی، او حتی جعلی حدیثونه شته. خو هغه حدیثونه چې سند یې قوی دی، زموږ لپاره بسنه کوی! که صحیح وی، یا د نورو سندونو سره تایید شوی وی، یا ضعیف خو د نورو سرچینو سره مطابقت ولری، نو د علماء لپاره دلیل ګڼل کېږی. په پایله کې، د دوی متواتر (پراخه شوی) والی د عبارتونو، معناوو، سندونو او سرچینو په تنوع سره ثابتېږی. معتبر علماء یو ځای د دوی د قوت او متواتر والی تایید کړی، او موږ لیدلی چې علماء د دې څخه لږو شواهدو سره نور ډیر څه ثابت کړی دی. حقیقت دا دی چې ډیر علماء د امام مهدی د تایید او د هغه د آخرالزمان په ظهور سره موافق دی. که چیرې یو عالم مخالف نظر څرګند کړی وی، نو دا بې ارزښته ده".<ref>سیدهادی خسروشاهی، مصلح جهانی و مهدی موعود، تهران، انتشارات اطلاعات، دوهم چاپ، ۱۳۷۴ش، مخ ۱۰۶.</ref>

شیخ عبدالمحسن العباد، یو معاصر سنی عالم د سعودی عربستان څخه، چې د مهدی(عج) په اړه یوه پراخه څېړنه ترسره کړې، د خپل کار د انګیزو په اړه وایی:
::"ما دا لیکنه د یو قطری عالم په رساله کې د تېروتنو او وهمونو د روښانتیا لپاره پیل کړه، ترڅو وښیو چې ډیر معتبر حدیثونه د آخرالزمان د مهدی د ظهور په اړه شته، او د سنی علماء، زوړ او معاصر، په دې موضوع کې یو ځای دی، پرته له هغو څخه چې د سمې لارې څخه ګمراه شوی او د حاشیهیی نظریاتو سره یوځای شوی دی".<ref>مصلح جهانی و مهدی موعود، مخ ۱۱۳.</ref>

دا سنی عالم د امام مهدی (عج) په اړه یوه تفصیلی څېړنه ترسره کړې، چې په هغه کې یې د مهدی اړوند حدیثونو صحت او د هغه ظهور ثابت کړی دی. استاد خسروشاهی د دې څېړنې یوه پارسی ژباړه د "نړیوال اصلاحګر او وعده شوی مهدی د شیعه او سنی اندونو له مخې" په نوم خپره کړې ده.

== د مهدی (عج) اړوند حدیثونه په سنی سرچینو کې ==
د سنیانو د سترو حدیث راویانو په کتابونو کې څېړنه کولو سره، څرګنده ده چې دوی د [[پیغمبر محمد(ص)]] څخه د [[امام مهدی(عج)]] اړوند ډیر حدیثونه روایت کړی دی.<ref>وګورئ: العمیدی، مخکینۍ حواله، مخ ۶۹.</ref> په حقیقت کې، د سنیانو د حدیث علماء له لومړیو وختونو څخه تر نن ورځې پورې د امام مهدی(عج) اړوند حدیثونو ته ډیره پاملرنه کړې ده، چې یا یې د نورو حدیثونو سره یوځای کړی دی یا په جلا توګه یې راټول کړی دی. د سنیانو د حدیث د ډیرو نامتو علماء څخه چې دې حدیثونه روایت کړی دی، په لاندې ډول دی:
* ابو داود، ترمذی، ابن ماجه او نسائی په خپلو سنن کتابونو کې.
* احمد بن حنبل په خپل مسند کې.
* حاکم نیشاپوری په خپل کتاب المستدرک علی الصحیحین کې.
* نور سنی علماء لکه سیوطی، ابن کثیر، ابن حجر او د کنز العمال لیکوال هم د امام مهدی (عج) په اړه جلا کتابونه لیکلی دی.<ref>شناخت حضرت مهدی (عج)، مخ ۲۸.</ref>
اوولس ستر سنی علماء په خپلو کتابونو کې په ښکاره ډول د مهدی(عج) اړوند حدیثونو د متواتر (پراخه شوی) والی تایید کړی دی.<ref>وګورئ: مهدی پیشوائی، سیره پیشوایان، قم، انتشارات مؤسسه امام صادق، اتم چاپ، ۱۳۷۸ش، مخ ۶۹۸.</ref> العامدی، یو څېړونکی چې په دې موضوع کې پراخې څېړنې کړی دی، لیکی:
::"د حدیث پوهنې متخصص علماء، او ځینې استادان او څېړونکی چې په دې برخه کې ماهر دی، د سنی سرچینو لکه صحاح او مسانید کې د مهدی اړوند حدیثونو د متواتر والی تایید کړی دی."<ref>در انتظار ققنوس، مخ ۷۶.</ref>
هغه وروسته په تفصیل سره د دې علماء نومونه او بیانونه ذکر کوی. په دې کې داسې شخصیتونه شامل دی:
* بربهاری حنبلی (وفات ۳۲۹ هـ)
* محمد بن حسین العبری شافعی (وفات ۳۶۳ هـ)
* قرطبی مالکی (وفات ۷۶۱ هـ)
* حافظ جمال الدین مزی (وفات ۷۴۲ هـ)
* ابن قیم جوزی (وفات ۷۵۱ هـ)
* شمس الدین سخاوی (وفات ۹۰۲ هـ)
* سیوطی (وفات ۹۱۱ هـ)
* ابن حجر هیتمی (وفات ۹۷۴ هـ)
* متقی هندی (وفات ۹۷۵ هـ)
* او نور ډیر.<ref>در انتظار ققنوس، مخونه ۷۶–۸۰.</ref>
دا یادول مهم دی چې متواتر حدیثونه هغه دی چې د هرې نسل په کې د هغوی راویانو شمېر دومره زیات دی چې د دوی د درواغجنوالی امکان نشته. دا حدیثونه مطلق یقین ('علم) تولیدوی، برعکس د خبر واحد (یوازې یو راوی لرونکی حدیث) چې یوازې ظن تولیدوی.<ref>شیخ عبدالله مامقانی، مقیاس الهدایه فی علم الدرایه، قم، مؤسسه آل بیت لاحیاء التراث، لومړی چاپ، ۱۴۱۱ق، جلد ۱، مخونه ۱۰۸–۱۱۲.</ref>

=== د سنی علماء د مهدی (عج) اړوند متواتر حدیثونو په اړه بیانونه ===
* حافظ ابو عبدالله گنجی شافعی (وفات ۶۵۸ هـ) په خپل کتاب البیان فی أخبار صاحب الزمان کې لیکی:
::"د پیغمبر (ص) د مهدی اړوند حدیثونه د متواتر په کچه رسیدلی دی، ځکه چې د هغوی راویانو شمېر ډیر دی."<ref>البیان فی اخبار صاحب الزمان، قم، مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین، شپږم چاپ، ۱۴۱۷ق، مخ ۱۲۴.</ref>
* ابن حجر عسقلانی شافعی (وفات ۸۵۲ هـ) په خپل کتاب فتح الباری فی شرح صحیح البخاری کې وایی:
::"متواتر حدیثونه شته چې ښیی مهدی(عج) د دې امت څخه دی، او عیسی(ع) به له آسمان څخه ښکته شی او به د هغه وروسته لمونځ وکړی."<ref>فتح الباری بشرح صحیح البخاری، بیروت، دار المعرفه، جلد ۶، مخونه ۴۹۳–۴۹۴.</ref>
* شیخ منصور علی ناصف، یو ستر معاصر عالم د الازهر څخه او د التاج الجامع للأصول لیکوال، لیکي:
::"د زوړ او معاصر علماء ترمنځ دا ښه پیژندل شوې خبره ده چې د پیغمبر(ص) د اولادونو څخه یو سړی، چې نوم یې مهدی دی، به په آخرالزمان کې خامخا راڅرګند شی. هغه به د ټولو مسلمانو هېوادونو واکمن شی، او مسلمانان به یو ځای هغه تعقیب کړی. هغه به په عدالت سره حکومت وکړی او دین به پیاوړی کړی. وروسته به دجال راڅرګند شی، او [[عیسی مسیح(ع)]] به له آسمان څخه ښکته شی، دجال به ووژنی یا به د مهدی سره همکارۍ وکړی ترڅو هغه له منځه یوسی. د پیغمبر (ص) د مهدی اړوند خبرې او حدیثونه د څو شریفو صحابو له خوا راغلی دی. ستر حدیث راویان لکه ابو داود، ترمذی، ابن ماجه، طبرانی، ابو یعلی، بزار، امام احمد بن حنبل او حاکم نیشاپوری دې حدیثونه خپلو کتابونو کې شامل کړی دی."<ref>التاج الجامع للاصول، قاهره، داراحیاء الکتب العربیه، دوهم چاپ، جلد ۵، مخ ۳۱۰.</ref>

== د مهدی (عج) اړوند د سنی سرچینو حدیثونه ==
=== د منجی د ظهور وعده ===
* د ام سلمه څخه روایت شوی:
::"ما د خدای د رسول(ص) څخه واورېدل چې وایی: وعده شوی مهدی زما د اولادونو او د [[فاطمې(ع)]] د اولادونو څخه دی."<ref>ابی داود، سنن، تحقیق: سعید محمد اللحام، دارالفکر، لومړی چاپ، ۱۴۱۰ق، جلد ۲، مخ ۳۱۰.</ref>
* [[امام علی بن ابی طالب(ع)]] روایت کوی چې پیغمبر(ص) وویل:
::"که په دې نړۍ کې یوازې یوه ورځ پاتې وی، خدای به زما د کورنۍ څخه یو سړی راپورته کړی چې ځمکه به د عدالت او انصاف څخه ډکه کړی، لکه څنګه چې د ظلم او ناانصافۍ څخه ډکه شوې ده."<ref>همدا اثر، مخ ۲۰۸.</ref>
* ابو سعید خدری روایت کوی:
::"پیغمبر (ص) وویل: زموږ مهدی به پراخه پوزه او نری پوزه ولری. هغه به ځمکه د عدالت او انصاف څخه ډکه کړی، لکه څنګه چې د ظلم او ستم څخه ډکه شوې ده. هغه به اووه کاله حکومت وکړی."<ref>صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الأثر، تهران، مکتبة الصدر، بې نېټې، مخ ۳.</ref>

په دې توګه، ټول اسلامی مذهبونه د امام مهدی(عج) په ظهور او د هغه د آخرالزمان په منجی د نجات ورکوونکی په توګه باور لری. خو د اسلامی مذهبونو ترمنځ د مهدی(عج) د زیږون د نیټې په اړه اختلافات شته.ابن ابی الحدید، یو سنی عالم، د امام مهدی(عج) په اړه لیکی:
::"په ټولو مسلمانانو کې مطلق اجماع ده چې د دې نړۍ او د هغه د قوانینو موده به یوازې د مهدی (عج) د ظهور وروسته پای ته رسی."<ref>قندوزی حنفی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع الموده، قم، انتشارات شریف رضی، لومړی چاپ، ۱۳۷۱ش، جلد ۲، مخ ۴۶۴.</ref>

== د سنیانو او شیعانو ترمنځ د امام مهدی (عج) په اړه توپیرونه ==
په دې کې هیڅ شک نشته چې ټول اسلامی مکتبونه، که [[سنی]] وی یا [[شیعه]]، او د هغوی فرقې، په امام مهدی(عج) او د هغه د [[آخرالزمان]] په ظهور باور لری. خو د دې پورې یو اختلاف شته چې ایا دا امام اوس ژوندی دی یا به په آخرالزمان کې زیږیږی. دا اختلافات په سنی مکتبونو کې ځانګړی دی او په دوه عمده ټکو کې یې لنډیز بیانولی شو:

=== د امام مهدی (عج) اوسنی ژوند پورې اړوند پوښتنه ===
ځینې سنی علماء استدلال کوی چې امام مهدی (عج)  زیږیدلی دی، اوس ژوندی دی، او په آخرالزمان کې به راڅرګند شی. د دې نظریې ملاتړو کې شامل دی:
* حافظ سلیمان بن ابراهیم قندوزی حنفی (وفات ۱۲۹۴ هـ)
* شیخ مؤمن بن حسن شبلنجی شافعی
* سبط بن جوزی (وفات ۶۵۴ هـ)
* گنجی شافعی (وفات ۶۵۸ هـ)
قندوزی حنفی په خپل کتاب ینابیع المودة کې د امام مهدی (عج) د زیږون حدیث تفصیلاً بیان کړی، چې د [[امام جواد (ع)]] د لور [[حکیمه خاتون]] له خوا روایت شوی دی.<ref>شبلنجی شافعی، مؤمن بن حسن بن مؤمن، نور الابصار، بیروت، دارالجبیل، ۱۴۰۹ق، مخ ۳۴۲.</ref>
شبلنجی په [[نور الأبصار]]<ref>اابن جوزی، تذکره الخواص، بیروت، مؤسسه اهل البیت، ۱۴۰۱ق، مخ ۳۲۵.</ref>، ابن جوزی په [[تذکرة الخواص]]<ref>گنجی شافعی، البیان فی اخبار صاحب الزمان (عج)، منشورات مؤسسه الهادی للمطبوعات، ۱۳۹۹ق، مخ ۱۴۸.</ref>، او گنجی شافعی په کتاب البیان کې هم ورته حدیثونه یاد کړی دی.<ref>گنجی شافعی، البیان فی اخبار صاحب الزمان (عج)، منشورات مؤسسه الهادی للمطبوعات، ۱۳۹۹ق، مخ ۱۴۸.</ref>

=== په آخرالزمان کې زیږیدل ===
نور سنی علماء په دې باور دی چې امام مهدی (عج) به په آخرالزمان کې زیږیږی او بیا به راڅرګند شی.
ډیر سنی علماء دا دوهمه نظر منی. خو د دوی روایتونه د دې په تایید دی چې امام مهدی (عج) د [[پیغمبر (ص)]]، [[امام علی (ع)]]، او [[فاطمې (ع)]] له اولادونو څخه دی. دوی همدا راز ذکر کوی چې هغه د [[امام حسین (ع)]]، [[امام رضا (ع)]]، او [[امام حسن عسکری (ع)]] له نسله دی.<ref>جوینی، ابراهیم بن محمد، فرائد السمطین، بیروت، مؤسسه المحمدی للطباعه و النشر، لومړی چاپ، ۱۴۰۰ق، جلد ۲، مخونه ۳۱۸، ۳۲۰، ۳۲۳، ۳۲۹، ۳۳۷.</ref> خو دوی پایله کوی چې دا امام تر اوسه نه دی زیږیدلی.

== فوټ نوټ ==
{{پانویس|۲}}
[[fa:امام زمان(ع) در عقاید اهل‌سنت]]
[[ar:الإمام المهدي (ع) في عقائد أهل السنة]]
[[en:Imam al-Mahdi (aj) in Sunni Beliefs]]
[[ms:Imam Mahdi as Dalam Keyakinan Ahlusunah]]
[[es:El Imam Mahdi (P) en las Creencias de los Sunitas]]