په اسلام کي دجګړې ډولونه

پوښتنه

په اسلام کې د جګړې ډولونه څه دي؟

په اسلام کې جهاد ډولونه لري چې زياتره يې د معصوم امام يا د هغه د ځایناستې په اجازه باندي مشروط دي. جهاد کله د کورني دښمنانو په وړاندي دی؛ لکه د باغیانو او منافقانو سره او کله د بهرنيو دښمنانو په وړاندي دی چې د مشرکانو او کافرانو سره جهاد يې د دې جملې څخه ګڼلي دي.

آزادۍ بخښونکی جهاد، یا په بل عبارت «مرستيزه جګړه» د هغو کسانو څخه دفاع ده چې د نورو تر ظلم او تېرۍ لاندي راغلي وي. دا جهاد د کمزورو مؤمنانو د خلاصون لپاره دی.

دفاعي جهاد د جهاد د ډولونو څخه بل ډول دی. مسلمانان مکلف دي چې د هر هغه وګړی یا ډلې پر وړاندې چې پر مسلمانانو یا اسلامي خاورو باندې د تېري کولو اندېښنه لري، د خپل توان په اندازه جګړه وکړي او هغوئ ته تسلیم نه شي. دا ډول جګړې ته «دفاع» یا «دفاعي جهاد» ویل کیږي. دفاعي جهاد د امام اجازې ته اړتيا نه لري.

د مشرکانو او کفارو سره جګړه

خدای تعالی په قرآن کریم کې د مشرکانو او کفارو په وړاندې د جهاد امر کړی دی.

د مشرکانو سره جګړه په حقيقت کي د انسانیت د مقام او د بشر د آزادۍ څخه دفاع او د ظلم او بې عدالتيو له منځه وړل ګڼل شوی دی. کفر، الحاد او د خدای په وړاندې شرک د بشريت د ګمراهۍ له لاملونو څخه يو لامل ښودل شوی دی چې ظلم او ډول ډول رذايلو او فسادو ته کښل کيږي.

د جهاد په موضوع کې د «کافر» څخه مقصد «حربي کافر» دی. یعني هغه څوک چې هیڅ آسماني او الهي دین نه لري. د حربي کفارو سره جهاد ته «د بلنې جهاد» یا ابتدايي جهاد هم ویل کیږي. د حربي کافر سره جهاد د عادل امام حضور ته اړتيا شته.

د کتابوالو او منافقانو سره جګړه

د کتابوالو څخه مقصد د یهودیت، مسيحيت، زردشتی او صابئي پیروان دي. له دغو ډلو سره تر هغه وخته جګړه واجبه ده چې تسلیم شي او جزیه ورکړي.

په دې اړه ګڼ آيتونه راغلي دي؛ د توبې د سورت په ٢٩ آيت کې فرمايي: «د هغو اهلو کتابو سره چې په خدای تعالی او د قيامت په ورځ ايمان نه لري،... وجنګېږئ تر څو په عاجزۍ سره پخپلو لاسونو جزيه ورکړي.

دکتابوالو سره جګړه ځينې شرطونه لري. محقق حلی د شیعه نامتو فقیه د هجري قمري په اوومه پيړۍ کې خپل د «شرايع الاسلام» په کتاب کې لیکلي دي چې د اهل کتابو سره باید د عادل امام یا د هغه د استازي په حکم جهاد وشي.[۷] شهید مطهري هم په خپلو کتابونو کې ویلي دي چې د اهلو کتابو سره په جګړه کې شرط دا دی چې بل اړخ وغواړي جګړه پیل کړي او یا د اسلامي دعوت د خپرولو په وړاندې خنډ جوړ کړي.

منافقین بله ډله ده چې د هغوئ سره د جګړې امر شوی دی. خدای تعالی، رسول‌الله (ص) ته په خطاب کې د منافقینو سره د جهاد امر ورکړی دی او د هغوئ ځای یې په دوزخ کې بللی دی.

د باغيانو سره جګړه

«باغيان» هغو کسانو ته ویل کیږي چې د دولت پر وړاندې پاڅېدلي وي. د باغيانو سره جهاد په حقیقت کې د هغو مسلمانانو پر ضد کورنۍ جګړه ده چې د حکومت پر ضد راپورته کېږي.

جلال الدین فارسی چې یو له مسلمانو څیړونکو څخه دی د باغیانو په تعریف کې لیکی: باغيان د مسلمانانو هغه ډله ده چې د مشروعو لارو څخه خپلې غوښتنې نه شي کولای لاس ته راوړي يا يې وساتي، پر مسلمانانو باندې په وسله وال یرغل لاس پوري کوي.

آیت‌الله خویي چې د شيعه د معاصرو مراجعو څخه دی، باغيان دوه ډله ګڼی:

1. هغه کسان چې د امام په وړاندې بغاوت کوي. په دې صورت کې پر مؤمنانو باندي واجب دی چې له هغوئ سره تر هغه وخته پورې وجنګېږي چې الهي حکم ته غاړه کېږدي او د امام اطاعت ومني.

2. د باغيانو دويمه ډله د مسلمانانو هغه ډله ده چې د بلې ډلې په وړاندې تېرۍ او بغاوت وکړي. په دې صورت کې پر نورو مسلمانانو واجب دی چې د دوئ تر منځ سوله راوړي. خو که باغيان پر خپل بغاوت (ظلم او تيري) باندي ټينګار وکړي، نو بايد له هغوئ سره تر هغه وخته پورې وجنګېږي چې د خدای امر ومني.

د امام علی (ع) جنګونه د ناکسين، قاسطین او مارقینو سره په حقیقت کې د باغيانو سره جګره وه.

آزادۍ بخښونکی جهاد

آزادۍ بخښونکی جهاد، یا په بل عبارت «مرستېزه جګړه» د هغو کسانو څخه دفاع ته ويل کيږي چې د نورو تر ظلم او تيري لاندي راغلي وي.

دا جهاد د کمزورو او چاپېرشوو مؤمنانو د خلاصون لپاره دی. کله د مسلمانانو یوه ډله چې په یوه غیر اسلامي او کفري هیواد کې ژوند کوي د ظلم او تېری سره مخامخ کیږي او په هر دلیل چې وي، د دې ظلم او تېري سره د مقابلې توان نه لري. له بلې خوا، د دوئ لپاره یو اسلامي هیواد ته د مهاجرت امکان هم نشته؛ په داسې حالت کې پر نورو مسلمانانو باندي لازمه ده چې د توان په اندازه د دوئ مرستې ته ودانګي او د زورواکانو او ظالمانو په وړاندې جګړه وکړي او د ظلم او اسارت څخه د هغوئ د خلاصون اسباب منځ ته راوړي.

خدای تعالی مؤمنانو ته په خطاب کي وايي چې ولې د خدای په لاره کې جهاد نه کوئ؟ په داسې حال کې چې د نارینه وو، ښځو او ماشومانو یوه بې وسه ډله د کفارو د ظلمونو اسیران دي امام علي (ع) هم سپارښتنه کړې ده چې تل د مظلومانو مرستندوی او د ظالمانو دښمن و اوسئ.

جلال الدین فارسي دا ډول جهاد د مرسته غوښتونکو د مصالحو لپاره دفاعي جهاد ګڼلی دی چې مظلومانو ته د مرسته رسولو په خاطر آزادي بخښونکی ماهيت لري.

شهيد مطهري: «که جګړه د یرغل د مخنیوي لپاره وي، په دې شرايط کې که موږ د سولې په پلمه جګړه ونه کړو، دا سوله نه ده، تسلیمېدل دي.»

دفاعي جهاد

مسلمانان مکلف دي چې د هر هغه وګړی یا ډلې په وړاندې چې پر مسلمانانو باندي د تيری او بريد اندېښنه لري د خپل توان په اندازه جګړه وکړي او هغوئ ته تسلیم نه شي دا ډول جګړې ته «دفاع» یا «دفاعي جهاد» ویل کیږي. ټول مسلمان فقیهان معتقد دي که پر مسلمانانو یا اسلامي خاوره باندي د دښمنانو له خوا يرغل او بريد وشي، نو پر ټولو مسلمانانو واجب دی چې پخپل ټول وس او توان سره دفاع وکړي په دې جهاد کې د عادل امام او مجتهد او حکومتي نظام اجازه شرط نه دی.

په دفاعي جهاد کې هدف د یرغل مخنیوی دی او کله چې دا هدف ترلاسه شي، دفاعي جهاد پای ته رسیږي.

دا ليکنه د «اميرالمؤمنيڼ نظامي سيرې» د کتاب څخه اخيستل شوی دی. ليکونکی: «یدالله حاجی‌زاده»، قم، د علميه حوزې د مديريت مرکز، ۱۳۹۲ل.

سرچينې

۱. د توبې سورت، ۳۶آيت. ۲. د توبې سورت، ۱۲۳آيت. ۳. علی کیا، اسلام د جګړې دين او د سولې دين، ۲۲مخ. ۴. محمدکریم اشراق، په اسلام کي د جګړې تاريخ او مقررات، ۲۵۹–۲۶۰مخ. ۵. سید محمدحسین طباطبایی، د المیزان تفسير، ژباړه: سید محمد باقر موسوی همدانی، ۱۶ټوک، ۲۰۵مخ؛ سیدابوالقاسم خویی، منهاج الصالحین، ۱ټوک، ۳۶۱مخ. ۶. د توبې سورت، ۲۹آيت. ۷.شهید ثانی، د لمعې شرحه، ۱۰ټوک، ۵۴مخ. ۸. مرتضی مطهری، جهاد، ۱۳–۱۴مخ. ۹. د توبې سورت، ۷۳آيت. ۱۰. محمدکریم اشراق، په اسلام کي د جګړې تاريخ او مقررات، ۲۷۱مخ. ۱۱. جلال‌الدین فارسی، جهاد د تکامل وروستۍ پوړۍ، ۱۰۹مخ. ۱۲. سیدابوالقاسم خویی، منهاج الصالحین، ۱ټوک، ۳۶۱مخ. ۱۳. د نساء سورت، ۷۵ آيت. ۱۴. نهج البلاغه، ۴۷ليک، ۵۵۸ مخ؛ فتّال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۳۶مخ. ۱۵. جلال‌الدین فارسی، جهاد د تکامل وروستۍ پوړۍ ، ۱۰۸مخ. ۱۶. مرتضی مطهری، جهاد، ۲۵مخ. ۱۷. شهید اول، الدروس، ۲ټوک، ۵۹ مخ؛ علامه حلّی، قواعد الاحکام، ۳ټوک، ۵۷۱مخ. ۱۸، عباسعلی عظیمی شوشتری، په اسلام کي د جګړې او دفاع کلي قوانين او مقررات ليکنه، د مصباح درې مياشتنۍ مجله، شپږم کال، ۲۲ ګڼه، ۲۶ مخ. ۱۹. وګورئ: ابوالقاسم بن حسن میرزای قمی، جامع الشتات، ۱ټوک، ۳۶۲مخ.