د اسلام بي له روحانيته نظريه

پوښتنه

د اسلام بې له روحانيته نظریه ولې رامينځ ته شو؟

د اسلام بې له روحانيته نظريه هغسي نظریه ده چې د اسلام په دين کې د روحانيت د طبقې موقف ردوي. په دې نظریه کې په اسلام کې د روحانيت د طبقې کړنه د اسلام د دین د موخو لپاره په منفي توګه پیژندل شوې ده. دا نظریه چې په اروپا کې د ديني اصلاحي غورځنګ څخه وروسته په دينې اندېښنو کې ریښې لري، د لومړي پهلوي د واکمنۍ څخه وروسته په ایران کې ټولنې ته د مذهب د راستنیدو په وخت کې د علي شریعتي لخوا تبلیغ کېدل. دغه نظریه د دیني عالمانو له ګڼو نیوکو سره مخامخ شوه. هغسې نيوکې چې په ترڅ کي د تاریخ په اوږدو کې د شیعه د روحانيت طبقې په رغوونکی ځايتون هم ټینګار شوی دی.

سرچينه

دا نظریه د لویدیځ په کلتور او تفکر او په 16 پیړۍ کې د ديني اصلاحاتو د نهضت په رامينځ ته کېدلو او په ځانګړي توګه د مارټین لوتر (1483-1546م) په اندېښنو کي چې د دين‌رټولو د غورځنګ د متفکرينو څخه و، ريښه لري. لوټر د مقدس کتاب په پوهیدو او ښوونو کي د مسيحي کشيشانو منځګړیتوب تر پوښتنې لاندې د راوستلو سره، هڅه وکړه چې د ټولنیز ډګر څخه د مذهب د ایستلو لپاره زمینه برابره کړي، کوم چې د رنسانس سره پیل شوی و.

په پروتیستانیسم باندي اعتقاد لرونکي په دې باور دي چې مقدس کتاب يوازينی ديني مرجعيت دی. دوئ د پاپ د مقام، د کلیسا د شوراګانو، د کلیسا د پلرونو او قديسانو د نظريو لپاره هيڅ ډول حجت نه مني. دا نظر د کاتولیک د کلیسا له نظرونو سره مخالف دی، چې ځان د مقدس کتاب یوازینی مرجع او ښکارندوی ګڼي او تل پاتې زده کړې او سنتونه د دوئ له نظره معتبر او حجت دي. د پروتيستان له نظره، هر مسیحی کولای شي د مقدس کتاب پیغام په خپل شخصي وجدان سره لاس ته راوړي. په وروستیو دورو کې، ډیری پروتيستانيانو د د مقدس کتاب په تفسیر کې د عقل، ديني تجربو او شخصي پوهو په رول باندي په افراطي توګه ټینګار کړی دی. 

ايران ته د دې نظرېې د داخلېدو لاره

په معاصره دوره کې ایران ته د دې نظریې داخلېدل د لومړی پهلوي په دوره (۱۳۲۰-۱۳۰۴) کې د يوې وقفې نه وروسته، ټولنیز او سیاسي ډګر ته د دین د ستنېدو څخه سرچينه اخلي. د رضا شاه په نسکورېدو سره هغه ځواک چې د ټولنې په مختلفو سياسي، ټولنيز، مذهبي، کلتوري او د ژوندانه د اسلوبو په ډګرونو کې ذخيره شوی و، آزاد شو. د دوهم پهلوي حکومت (۱۳۲۰-۱۳۵۷ل.) هم له دغه نوي چاپېريال سره په ملګرتيا مجبور و او په مذهبي ډګر کې هم مذهبي آزادۍ پلي شوې.

په دې فضا او چاپېريال کې، د دین او دين‌لرنې لپاره نوې دريځونه رامنځ‌ته شو. هغه دريځونه چې خاوندان یې هڅه کوي دين‌لرنې ته له نوي لید څخه وګوري. دوئ په بشري ژوند کې د دین په ځای‌تون باندي په ايمان لرلو سره سره، سنتي دين‌لرل د نوي بشر د اړتیاوو پوره کوونکي نه ګڼي او هڅه کوي، چې خپل دیني خبرې اترې له نويو خبرو اترو سره په تعامل کې وړاندې کړي. د اسلام په ټولنيز او سياسي اړخونو باندي په ټينګار سره د معاصرو مسايلو لپاره د اسلامي ځوابونو د موندلو لپاره هڅه، د دې نوې دريځ له نندارو څخه و، چې د ليکنو په چوکاټ کي د دې بحثونو په اړه تعقيب شوی دی.

په ایران کې د اسلام بي له روحانيته نظريه په مذهب باندي د یوه نوي ليد او انتقادي ډګرکي وموندل شوه. علي شریعتي (۱۳۱۲-۱۳۵۶ل) د دې نظریې تر ټولو مهم دودونکی و. شريعتي په دې عقيده و چې په اسلام کې يو ديني عالم شتون لري او د روحانيت په نامه يو سازمان شتون نه لري او خلک د يوې ډلې او طبقي سره بې له واسطې نه د خدای سره اړيکه نيسي.

په دې نظریه باندي نیوکه

په تهران کې د ځینو سنتي عالمانو او د جوماتونو د واعظانو له خوا د اسلام بې له روحانيت د نظريې په پيل کي نیوکې پیل شوې. په دغو مشهورو نقادانو کې کولای شو قاسم اسلامي، شیخ محمد علي انصاري، حسین روشني او ابراهیم انصاري زنجاني ته اشاره وکړو.

همدارنګه احمد کافی د تهران د مهدیي نامتو واعظ او ستايندوی هم د دغو منتقدینو څخه دی. دغه ډله پر شريعتي باندي د سني، وهابي او د شيعه د اصولو سره د مخالفت تور لګول. د دې نظريې د نيوکو نيوونکو په منځ کي د شيعه ځينې نوې خوښونکي روحانيون هم لېدل کېدل. د دې نيوکو نيونکو په ډله کي کولای شو مرتضی مطهري او ناصر مکارم شیرازي ته اشاره وکړو.امام خمیني هم د دې نظریې له منتقدینو څخه دی.